پژوهش مدرسه تخصصی ریحانه النبی

نشست علمی پژوهشی  با عنوان:ناتوانی وضعف بشر در مواجه با بلایا

حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا ملکی از اساتید مرکز تخصصی ریحالنه النبی (س)

ایشان در این نشست به چهار نکته پیرامون بحث اشاره نمودند. نکته اول: اثبات ناتوانی بشر

آیا واقعا قابل قبول است که ما  انسان ها موجودات ضعیفی هستیم؟  چرا که برخی ممکن است که دیدگاهشان  این باشد که انسان توانمندترین موجوداست و این ظواهر از جمله پیشرفت علم و اختراعات و تکنولوژی را که به وجود آورده؛  این توهم را برای انسان ها   پیش بیاید که قوی ترین موجود هستند.

اگر از دیدگاه آیات و روایات را بررسی کنیم کاملا واضح وروشن است که  ضعف انسان را بیان می کنند:

به عنوان مثال در آیه 15 سوره فاطر آمده است: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ .. وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ»

 ای مردم، شما همه به خدا فقیر و محتاجید و تنها خداست که بی‌نیاز و غنیّ بالذّات و ستوده صفات است.

و همچنین در سوره حج آیه 73 خداوند مثلی را برای انسان مطرح می کند؛ و می فرماید: يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ .. ای مردم (مشرک کافر) مثلی زده شده بدان گوش فرا دارید (تا حقیقت حال خود بدانید).. إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُبَابًا وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ …  آن بتهای جماد که به جای خدا (معبود خود) می‌خوانید هرگز بر خلقت مگسی هر چند همه اجتماع کنند قادر نیستندوَإِنْ يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئًا لَا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ …. و اگر مگس (ناتوان) چیزی از آنها بگیرد قدرت بر باز گرفتن آن ندارند، ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ…. طالب و مطلوب (یعنی بت و بت‌پرست یا عابد و معبود یا مگس و بتان) هر دو ناچیز و ناتوانند.

در روایات هم متعدد از ضعف و ناتوانی بشر سخن به میان آمده است:حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرمایند:« مسکین ابن آدم..» چقدر انسان بیچاره است آنقدر بیچاره است اگر محتویات و غاذورات بدنش به موقع خارج نشود اورا به تنگ آورده و نابود می سازد.  از سوی دیگر هم اگرغذا وارد بدنش نشود  دچار ضعف می شوداین انسان گرفتار خودش هست که می بایست خودش را حفظ نماید.

در داستان حضرت موسی (ع) با قوم بنی اسرائیل می خوانیم که ایشان معجزات متعددی برای ایمان آوردن ایشان داشتندو وهر بار بلایی برآنها وارد میشد و مستاصل می شدند نزد موسی (ع) می آمدند:و می گفتند از خدایت بخواه بلا را از سرما دفع کند ما ایمان می آوریم 9 جور بلا که نمی توانستند کاری بکنند و از حضرت موسی (ع) درخواست می کردند.

اینها برخی از آیات و روایاتی هست که دلالت برضعف انسان در برابر بلایا و بیماری ها و..هست که مطرح شد.

نکته دوم:علت ضعف و ناتوانی

انسان ذاتا موجودی فقیر است .و چون دارای عقل و شعور است به این مساله واقف می شود. منبع و منشا ضعف انسان وابستگی و عدم استقلال است. انسان یک موجودی است که وابسته به خدایش است.انسان باید متصل به یک منبع لایزال قدرت باشد تا بتواند قدرتمند بشود. در توحید افعالی می گوییم که: انسان هرچه دارد از خداست.خود وجود انسان و منشاش از خداست.و ما به عنوان موجوداتی هستیم که اگر یک لحظه فضل و فیض وعنایت خداوند از ما برداشته شود هیچ و پوچ می شویم .منشا ضعف انسان این است که موجودی است غیرمستقل ووابسته به خدا این موجود هرگاه بیاید ادعای استقلال کند و هرگاه بیاید برای خودش منهای پروردگارش دم وتشکیلاتی درست کند رسوا می شود.

نکته سوم:این می شود که انسان باید به منبع قدرت و توانایی بی پایان الهی متکی باشد. واقعیت این است که انسان اگر بخواهد خودش را از ضعف نجات دهد باید به منبع لایزال الهی متوسل  ومتوکل بشود.

نکته چهارم:چرا ما انسان ها به این مساله توجه نداریم که باید به سمت و سوی خداوند برویم ؟و وابسته به خدا هستیم .و چرا خداوند را در زندگی خود وارد نمی کنیم؟چرا با خداوند دوست نمی شویم؟علت عدم توجه انسان به خدا (عوامل متعددی وجود دارد) ما در این جلسه به دو عامل مهم اشاره می کنیم.

یکی از مهمترین علل جهل است .که منشا آن می شود که انسان از خداوند دور شود و اورا نپذیرد و زیربار فرمان خداوند نرود و دربرابر خداوند نافرمانی کند.نمرود : وقتی می گوید: برای من بند و بساطی ایجادکنید که بروم با خدا بجنگم خدا را نشناخته  ویا فرعون به هامان می گوید: یا هامان بن لی سرحا برای من نردبانی تهیه کند که بروم آسمان با خدا موسی بجنگم..معلوم هست خداوند را نشناخته  و …جهل بشر از وجودوقدرت خداوند از بی نهایت بودن خدا باعث می شود انسان در مقابل خداوند قدعلم بکندو با خدای خودش دربیفتدو جهت انسان باعث می شودکه در مقابل خدا بی ادبی کند.

عامل دوم:غرور

انسان موجودی مغرور است.غرور انسان را می گیرد.انسان اگردررفاه و آسایش باشد دچارغرور می شوداگرعلم و دانشی به هم بزند دچارغرور می شود.اگر ثروت و مکنتی به هم بزند دچار غرور می شود. قرآن به هر دو نکته اشاره می کند:قرآن بسیاری از انحرافات و کج روی های انسان را ناشی از جهل می داند.حضرت موسی (ع) خطاب به قوم خوددارد:اعوذ بالله ان اکون من الجاهلین ..و حضرت ابراهیم به بت پرستان می فرماید:« بل قوم تجهلون.».ودرباره غرور هم داریم «یا ایها الانسان ماغرک بربک الکریم…. ای انسان، چه باعث شد که به خدای کریم بزرگوار خود مغرور گشتی (و نافرمانی او کردی). كَلَّا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَيَطْغَىٰ..أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَى ..راستی که انسان سرکش و مغرور می‌شود.. چون که خود را در غنا و دارایی ببیند.

امروز ما در جامعه ای زندگی می کنیم که اکثریت انسان ها مخصوصا بسیاری از اندیشمندان چه در کشورهای مسلمان چه غیرمسلمان دچارغرور شده اند، این دستاوردهایی که بشر به وجود آورده این یافته های علمی که به آن ها دست یافته واین تکنولوژی راکه بشربه آن رسیده است آنها را دچار فرور غرور کرده است.

در همین کشور ما دو سه ده اخیر دانشمندانی را داشتیم که در ابتدا با انقلاب و با مذهب و با دین بودند رفته رفته همین غرور علمی باعث شد که حرف های دیگری بزنند.

امثال دکترسروش،مصطفی ملکیان و سریع القلم سخنان بسیاری در این باره که دین و مذهب برای بشر امروز ناکارآمداست. این سخنان ناشی از غرور علمی است. و اینکه می گویند: عقلانیت و علم ابزاری می تواند:بشرامروز را به بهترین وجه اداره کند ووعده اتو پیا بهشت روی زمین را می دهند. و…

امروز بطلان این سخنان را کاملا مشاهده می شود.این بیماری کرونا خیلی آثار برجاگذاشته از آثار مخرب آن بگذریم خیلی از مباحث را آشکار کرده دنیای مجهزغربو مسلط به علم وفناوری چطور الان در مقابل این ویروس میکروسکوپی به ضجه افتاده این نشان می دهدکه بشر گاهی اوقات اگر یافته ای داشته باشد چیزی را خدا به او بدهد همین داده ی خدا او را آن چنان سرمست و مغرور می کند که خدا این را از بیخ و بن فراموش می کند بعد از جریان کرونا جهان قبل کرونا و جهان پسا کرونا شکا گرفت. منظور از جهان پسا کرونا یک تجدید نظر برسخنان گذشته است. لجبازی ها و غرور نابجای انسان ها شکسته بشود و خاضعانه به سوی خدا بروند.

بله ما انسان ها در مشکلات و بلایا و بیماری ه ضعیفیم و اگر راه نجاتی رابخواهیم طلب کنیم تنها راه نجات این است که به آنقدرت بزرگ لایزال توکل کنیم.