پژوهش مدرسه تخصصی ریحانه النبی

#كرسي منتخب استاني از سوي مركز مديريت 

زیارت عتبات عالیات در ایام شیوع کرونا آری یا نه؟
استان: گیلان؛ شهر: رشت؛ مدرسه علمیه: ریحانه النبی(س)؛ تاریخ: 18/2/1399

استاد­ارائه ­کننده: حجت الاسلام پورعیسی؛ استاد ­منتقد: دکتر قاسمی روشن؛ داور: رویا صفری

چکیده نظرات استاد ارائه کننده بحث:

1.     یکی از رفتارهایی که عموماً در جوامع مذهبی مورد توجه جامعه شناسان قرار دارد زیارتگاه­هاست؛

2.     از نظر جامعه شناسی شاید بتوانیم بگوییم زیارت یک عمل یا رفتار جمعی و از ناحیه گروهی یا افرادی است که به نوعی در اعتقاد و باورها و تفکرات خود وابستگی به زیارت شونده دارند، مثل زیارت علمای قم وائمه اطهار(ع) و مکان­های مذهبی که البته این بحث با گردشگری مذهبی باید کاملا تفکیک گردد؛

3.     هدف از زیارت ادای احترام و ابراز ارادت و بیان تعلقات اعتقادی به زنده نگه داشتن فرهنگ دینی و در پیروی از آنها و سمت و سو دادن سبک زندگی به سوی این شخصیت­های الگویی است که با توجه به آموزه­های قرآنی و روایی مورد تأکید قرار گرفته و جزء لاینفک زندگی افراد جامعه دینی قرار شده است و از کارکردهای مثبت و تاثیر عمیق معنوی در زندگی افراد به شمار می­رود؛

4.     اگر رفتارهای صحیح با شرایط و ویژگی­ها و مقدماتی نبود هرگز دست زیارت کننده به زیارت شونده نمی­رسید، مقدماتی مثل هموار بودن برای زیارت، تلاش نیروی انسانی، وجود امکانات زیارتی مثل آب، برق، پاکیزگی نظافت زیارتگاه­های داشتن امنیت برای زیارت، دسترسی به امکانات زیارت مثل مکان و…همه این­ها دست به دست هم می­دهند تا زیارت قابل قبول و بدون دغدغه حاصل شود؛

5.     اگر شرایط مهیا نبود، زیارت یک مکان مقدس باعث تهدید و آسیب نه تنها فرد، بلکه آسیب­های گروهی مومنین و مومنات به زیارت شونده به همراه داشته باشد تکلیف چیست؟…اگر به افراد در حال زیارت بگویند بمبی را در حرم جاسازی کرده­اند عکس العمل چیست؟ رفتار عقلایی مبتنی بر تخلیه و خروج و خلوت کردن زائران است و هیچ انسان عاقلی به این قضیه پا فشاری نمی­کند که من می­مانم و مثلاً حضرت معصومه (س) خودش تکلیف بمب را مشخص می­کند این کاملاً خلاف عرف، شرع، مذهب و عقل است؛

6.     کارکرد این مکان­ها مثبت است نه منفی، زیارت یک امر مثبتی است و باید رضایتمندی زائر را داشته باشد امروز که جامعه ما مواجه با یک آسیب همگانی و اجتماعی و بیماری شده است و با قدرت انتقال سریع همراه است، چرا عده­ای با لجاجت و بی­تدبیری یا از لحاظ خودخواهی و تعصبات غلط، اقدام به تحریکات، آن هم غیر منطقی و غیر اصولی زدند؟

7.     آیا هجوم به درهای بسته حرم­های قم و مشهد و..کمک به ترویج دین و دینداری است؟ یا بی­خردی دین پندارانه؟

8.     درجواب شبهه رجوع به علمای قم جهت برطرف کردن مشکلات همچون گذشته، مثل رجوع مردم برای برطرف کردن خشکسالی نزد مرحوم خوانساری و نماز استسقاء توسط ایشان قیاس مع الفارق است؛

9.     به نظر می­رسد تصمیم عقلایی مبنی بر همراهی کردن علما بر تعطیلی این اماکن شرعی و عقلی است.

چکیده نظرات استاد منتقد:

1.     زیارت در طول تاریخ و بین ادیان مختلف مطرح بوده است و در سایه این زیارت­ها همواره آسیب­هایی هم وجود داشته است؛

2.     از جمله امام زاده­هایی که جعلی بوده صرفا به خاطر مجامع دنیوی بنا نهاده شدند و افراد و شخصیت­هایی که خود را به لحاظ روحی و روانی در یک جایگاه برتر نشانده اند تا مریدانی را جمع کنند. همچنین در طول تاریخ از زیارتگاه­ها استفاده­های نادرست هم شده است بنابراین باید نگاه به جنبه­های منفی زیارت هم داشته باشیم. امروزه زیارت می­تواند نقش اساسی در ایجاد آرامش و حتی برطرف کردن رفع این مشکل(کرونا) داشته باشد که براساس باورهای دینی به آن معتقدیم؛

3.     آیا به جای تعطیلی زیارتگاه­ها و مساجد راه دیگری برای استفاده از این اماکن برای مردم زیارت کنندگان وجود نداشته است؟

4.     آیا راحت­ترین کار برای پیشگیری از بیماری این است که به آسانی این مراکز را تعطیل کنیم؟

5.     آیا در شرایط بحرانی اولین جائی که مردم باید آن را پناهگاه و مامن خویش قراردهند و احساس آرامش نمایند مساجد و زیارتگاه­ها نیست؟

6.     بنابراین چرا باید در ارتباط با این بیماری صرفا به تعطیلی این مراکز اقدام کنیم در حالی که راه­های دیگری برای اینکار وجود داشت؟

7.     آیا نمی­شد تدابیری اتخاذ گردد همچون  تقسیم بندی و یک نظم وانضباطی تا افراد به شکل دسته­ای جداگانه و با حفظ فاصله­های اجتماعی به مناسک زیارت بپردازند؟

8.     آیا این امکان وجود نداشت با رعایت دستورات و پروتکل­های بهداشتی مردم بتوانند از مساجد استفاده کنند و نمازهای خود را در آنجا برگزار کنند؟

9.     امروز درب پارک­ها به روی مردم باز می­شود آیا ضرورت وجود زیارت مکان­های مقدس نسبت به پارک­ها بیشتر نیست و نقش بیشتری نمی­تواند داشته باشد که درب را بسته­ایم؟

نتایج دیدگاه موافق: 

1.     با توجه به توصیه­هایی که بزرگان داشتند، خصوصاً مقام معظم رهبری که دیدار نوروزی خود را لغو نمودند و عملاً ثابت کردند که تابع دستورات اجرائی مسئولین مربوطه و متخصصین امر هستند؛

2.     مردم شریف آگاه قم و مشهد باید دست گروهی ناآگاه و احتمالاً فتنه جو و دستور گیرنده از نامحرمان کشور و انقلاب را کوتاه کنند و حرمت این اماکن حفظ شود.

نتایج دیدگاه مخالف:

1.     آیا جایی که عقل می­تواند راه­کار مناسبی در رابطه با مشکلی به دست آورد، باز هم می­شود دست به سمت پاک کردن صورت مساله برد؟

2.     آیا بهترین و راحت­ترین راه­کار، حذف صورت مساله ( تعطیلی هیات­ها و بستن مساجد که دولت انجام داد) است؟

3.      متاسفانه بسیاری از مسئولین و خصوصا روحانیونی که در امور تبلیغی مسئولیتی داشتند هم، همنوا با دولت شدند (مگر عده قلیلی که در قم و امثالهم شجاعانه اعتراض خود را با باز کردن اماکن مذهبی اعلام کردند)؛

4.     تبلبغات اسلامی، بدترین تصمیم­گیری را انجام داد. هزینه­های تبلیغی را صرف ماسک و مواد ضدعفونی نمودند؛

5.      چرا بخشی از همین ماسک و مواد ضدعفونی را در اختیار مساجد و اماکن زیارتی اختصاص ندادند؟

6.     مگر مساجد ما چقدر نمازگزار دارند؟

7.     آیا با رعایت اصول بهداشتی و فاصله گذاری و… امکان باز بودن مساجد نبود؟

8.     مومن باید تاوان ایمانش را بدهد! صرف اینکه بگویند مساجد باز شد کرونا زیاد شد نه حجت شرعی و نه حجت عقلی برای بسته بودن اماکن مقدسه نمی­باشد.

جمع­بندی داور:

1.     با توجه به اینکه بیماری کرونا از نوع بیماری همه­گیر با ریسک بالا می­باشد، به نظر می­رسد تصمیمات اتخاذ شده از سوی مسئولین مربوطه کاملاً در زمان ابتدایی شیوع این بیماری  عقلی و شرعی می­باشد و تبعیت از قوانین مربوطه در این زمینه لازم الاجراست.

2.     با کنترل این بیماری و باز شدن بسیاری از مراکز دیگر نباید تعطیلی اماکن مقدسه به طول بینجامد؛

3.     زیارتگاه­ها نیز با رعایت پروتکل­های بهداشتی باید بتوانند به فعالیت­های خود، ادامه دهند.